Η ζαναμιβίρη και η οσελταμιβίρη (Relenza και Tamiflu αντίστοιχα) ανήκουν στην ευρύτερη κατηγορία των αντιικών φαρμάκων, τα οποία, όπως λέει και το όνομά τους, καταπολεμούν τους ιούς. Πριν περάσουμε στην χρησιμότητά τους για την αντιμετώπιση της νέας γρίπης των χοίρων, πρέπει πρώτα να παραθέσουμε μερικές προαπαιτούμενες βασικές γνώσεις. Θα προσπαθήσουμε να κρατήσουμε το θέμα σε βατό επίπεδο αλλά, όπως και να το κάνουμε, πριν αναλύσουμε το θέμα των αντιικών πρέπει πρώτα να γνωρίζουμε τι εστί ιός και ποιά η διαφορά του από ένα μικρόβιο.
Εν αρχή λοιπόν ήταν το χάος! Μετά ήρθαν οι ιοί. Οι ιοί είναι παρασιτικοί οργανισμοί που από μόνοι τους δεν παρουσιάζουν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των ζωντανών οργανισμών. Αποτελούνται από μικρά οχήματα-πρωτεϊνικά σπιτάκια που περιέχουν DNA ή RNA και κάποια ένζυμα που χρειάζονται για την μεταγραφή του DNA σε RNA. Δεν είναι ικανά να αναπαραχθούν από μόνα τους και γι’ αυτόν το σκοπό χρησιμοποιούν το βιολογικό μηχανισμό των κυττάρων μας. Ενσωματώνουν το DNA τους στο δικό μας, το μεταγράφουν σε RNA και μετά το στέλνουν στα ριβοσώματα των κυττάρων μας για να παρασκευάσουν τις πρωτεΐνες που χρειάζονται. Οι πρωτεΐνες αυτές κατά κάποιο τρόπο αυτοσυναρμολογούνται και αποτελούν το καινούργιο ιϊικό σώμα, μέσα στο οποίο εγκιβωτιώνεται το ιϊκό DNA και έτσι δημιουργείται ό νέος ιός. Με αυτόν τον τρόπο πολλαπλασιάζονται συνεχώς, δρώντας πειρατικά επί των κυττάρων στα οποία εισέρχονται. Η νοσογόνος δράση τους οφείλεται στο ότι εκμεταλλεύονται τις βιοχημικές δομές των κυττάρων προς ίδιον όφελος, παρακωλύοντας τη φυσιολογική λειτουργία, κάτι που σε ορισμένες περιπτώσεις οδηγεί σε απώλεια της λειτουργικής συνοχής και σε θάνατο. Εξερχόμενα από το κύτταρο, εισέρχονται σε άλλα γειτονικά, κουρσεύοντας και τις δικές τους λειτουργίες. Ασθένειες, όπως το κοινό συνάχι, η ιλαρά, η γρίπη, η πολιομυελίτιδα και πολλές άλλες, οφείλονται σε ιούς, σε αντίθεση με άλλες λοιμώξεις, όπως σύφιλη, πυώδης αμυγδαλίτιδα, τέτανος κ.α. που οφείλονται σε μονοκύτταρους οργανισμούς, τα γνωστά μας βακτηρίδια, τα οποία συχνά αποκαλούμε και μικρόβια. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να συγχέουμε τα βακτηρίδια με τους ιούς. Μερικές φορές μάλιστα ακόμα και τα βακτηρίδια, προσβάλλονται από ιούς, τους επονομαζόμενους φάγους . Σημειώνουμε ότι συχνά το ίδιο μέρος μέρος του οργανισμού μπορεί να προσβληθεί είτε από βακτηρίδιο είτε από ιό. Π.χ., η φαρυγγίτιδα μπορεί να είναι είτε ιογενούς είτε βακτηριακής αιτιολογίας. Το ίδιο και μία λοίμωξη των μηνίγγων του εγκεφάλου, μηνιγγίτιδα, μπορεί να είναι ιογενής και συνήθως ακίνδυνη ή βακτηριδιακή και -κάποιες φορές- επικίνδυνη. Οι βακτηριδιακές λοιμώξεις αντιμετωπίζονται με πολύ αποτελεσματικά φάρμακα τα οποία καλούνται αντιβιοτικά, π.χ. πενικιλίνη, κεφαλοσπορίνη, στρεπτομυκίνη κλπ. Αντιθέτως, ουσιαστικά δεν υπάρχουν φάρμακα κατά των ιών, επειδή οι ιοί επιτελούν τις βιολογικές τους λειτουργίες χρησιμοποιώντας τα δικά μας κύτταρα. Για να σκοτώσουμε ένα ιό πρέπει να σκοτώσουμε και τα κύτταρά μας, πράγμα μάλλον ανεπιθύμητο. Έτσι τα λίγα αντιικά που έχουμε στη διάθεσή μας εκμεταλλεύονται κάποιες βιοχημικές ιδιαιτερότητες των ιών ώστε να παρεμποδίσουν τον πολλαπλασιασμό τους και την είσοδό τους ή την έξοδό τους από τα κύτταρα. Με άλλα λόγια τα αντιικά δεν είναι ιοκτόνα αλλά ιοστατικά. Αυτός είναι και ο λόγος που σχεδόν όλα είναι μετριότατα φάρμακα, πλην κάποιων εξαιρέσεων όπως αυτών που χρησιμοποιούνται κατά της ηπατίτιδας. Σημειώνουμε ότι στο 99% των περιπτώσεων το ανοσοποιητικό μας σύστημα είναι απόλυτα ικανό να εξοντώσει έναν απλό ιό, όπως αυτόν της γρίπης, σε σύντομο χρονικό διάστημα 3-6 ημερών.
Σ’ αυτό το σημείο είναι ευκαιρία να ρίξουμε λίγο φως στη σχέση ιώσεων και αντιβιοτικών. Συχνά, ακούμε τους γιατρούς να λένε, πολύ σωστά, να μην παίρνουμε αντιβιοτικά με το πρώτο σύμπτωμα κάποιας π.χ. φαρυγγίτιδας ή αδιαθεσίας, αλλά να περιμένουμε να δούμε πώς θα εξελιχθεί η νόσος ή/και να ζητήσουμε τη συμβουλή κάποιου ειδικού. Πίσω απ’ αυτήν τη συμβουλή, υπάρχει μια απλή αλήθεια: τις περισσότερες φορές οι λοιμώξεις των 2-3 ημερών οφείλονται σε ιώσεις στις οποίες τα αντιβιοτικά δεν μπορούν να κάνουν τίποτα, επειδή απλώς δεν προκαλούνται από βακτηρίδια. Και όχι μόνο αυτό, αλλά η άσκοπη χρήση αντιβιοτικών μπορεί να αφανίσει μερικά ωφέλιμα βακτηρίδια, τα οποία συμβιούν αρμονικά μαζί μας, π.χ. στην εντερική μας χλωρίδα, ή -λόγω εξελικτικής πίεσης- να κάνει κάποια από αυτά να αποκτήσουν αντίσταση στο αντιβιοτικό την οποία μετά θα «περάσουν» σε κάποιο παθογόνο μικρόβιο, το οποίο, όταν και αν αρχίζει να πολλαπλασιάζεται, δε θα το «πιάνουν» πια τα αντιβιοτικά.
Η σύγχυση προκύπτει όταν μία ίωση εξασθενεί το ανοσοποιητικό σύστημα και καθιστά τον οργανισμό ευάλωτο σε βακτηριδιακές λοιμώξεις. Σ’ αυτήν την περίπτωση, η χορήγηση αντιβιοτικών είναι αποτελεσματική -και πολλές φορές σωτήρια- αλλά μπορεί να δημιουργήσει την εντύπωση ότι το αντιβιοτικό καταπολέμησε μία ίωση. Αυτό είναι λάθος. Αυτό που συνέβη είναι ότι η ίωση διευκόλυνε την εκδήλωση μιας βακτηριακής λοίμωξης -δευτερογενής λοίμωξη όπως λέγεται- η οποία τελικά καταπολεμήθηκε με αντιβιοτικά. Και εδώ είναι που μπαίνει στην ιστορία μας η γρίπη των χοίρων και ορισμένα παραδείγματα από την ειδησεογραφία που προκαλούν την εντύπωση ότι υπάρχουν φάρμακα που μπορούν να την καταπολεμήσουν. Κάθε ιός γρίπης, μπορεί να αποικήσει και τα πνευμόνια και να προκαλέσει πνευμονία. Αν η πνευμονία οφείλεται στον ιό τότε πρόκειται περί πρωτοπαθούς πνευμονίας και επειδή ακριβώς οφείλεται σε ιό δεν διαθέτουμε φάρμακα. Αυτός είναι ο λόγος που ο 33χρονος από το Ηράκλειο νοσηλεύτηκε επί εβδομάδες με πνευμονία στην Εντατική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου του Ηρακλείου μέχρι να γίνει καλά: τα πνευμόνια του είχαν προσβληθεί από ιό και από τίποτα άλλο. Αποτελεί τρανή απόδειξη του ότι δεν διαθέτουμε αποτελεσματικά φάρμακα κατά των ιογενών παθήσεων. Αυτό που ουσιαστικά έγινε, ήταν να υποστηρίζονται οι ζωτικές λειτουργίες του μέχρι το ανοσοποιητικό σύστημά του να καταφέρει να εκριζώσει τον ιό.Συνήθως όμως, όταν μία ίωση χτυπήσει τα πνευμόνια δεν είναι αυτός καθ’ αυτός ο ιός που προκαλεί πνευμονία, αλλά κάποιο βακτηρίδιο που -εκμεταλλευόμενο την εξασθένιση του ανοσοποιητικού συστήματος- βρίσκει την ευκαιρία και προσβάλλει τα πνευμόνια, δηλαδή έχουμε μία δευτεροπαθή βακτηριακή πνευμονία. Οι βακτηριακές πνευμονίες μπορεί μεν να είναι δύσκολες, όμως έχουμε στη διάθεσή μας πολλών ειδών αντιβιοτικά για να τις καταπολεμήσουμε. Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο, στην αρχή της περιπέτειας του 33χρονου, η πρόγνωσή δεν ήταν τόσο δυσοίωνη: πιστευόταν ότι «απλώς» η ίωση τού προκάλεσε κάποια βακτηριακή πνευμονία, για την οποία -αν μη τι άλλο- η επιστήμη διαθέτει όπλα.
Συμπέρασμα-Επίλογος-Σύνοψη-Πάσα: η γρίπη είναι μία ίωση που συνήθως καταπολεμάται επιτυχώς από το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα. Η επιστήμη δε διαθέτει αποτελεσματικά αντιικά και γι’ αυτό όταν μία ίωση κάνει σοβαρές επιπλοκές, συνήθως, ευχόμαστε αυτές να είναι βακτηριακής αιτιολογίας, επειδή τα βακτηρίδια αντιμετωπίζονται, συνήθως, επιτυχώς με αντιβιοτικά. Xρησιμοποιώντας ένα παράδειγμα από το χώρο της αυτοκίνησης: τα αντιβιοτικά αντιστοιχούν σε Ferrari και τα αντιικά σε πατίνια. Ένα από τα μετριότερα πατίνια είναι το Tamiflu και το Relenza, φάρμακα στα οποία έχουμε αποθέσει μεγάλο μέρος των ελπίδων μας για την επιβίωση του είδους μας, τουλάχιστον μέχρι την έλευση των άλλων μεγάλων σωτήρων της ανθρωπότητας, των εμβολίων! Περισσότερα για τα αντιικά, μεθαύριο Παρασκευή 7 Αυγούστου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου